Inloggen

Zandkoliek Oorzaken, voorkomen en genezen

image


Zand in de darmen

Eigenlijk zou dit artikel iets als "Zand in de darmen!" hebben moeten heten, maar deze pagina is waarschijnlijk beter vindbaar met de huidige titel. Maar ondanks de titel "zandkoliek" gaat dit artikel eigenlijk vooral over alles dat er aan zandkoliek voorafgaat, het herkennen en behandelen hiervan, en het voorkomen dat er daadwerkelijk gezondheidsklachten (waaronder zandkoliek) ontstaan. Dit artikel gaat dus eigenlijk over alles dat met "zand in de darmen" te maken heeft.

Oorzaken

Om "zandproblemen" te kunnen voorkomen moet je uiteraard eerst weten op wat voor manieren paarden zand in de darmen kunnen verzamelen. "Het eten van zand natuurlijk" denk je wellicht, maar de situatie is complexer dan dat. Het is onlogisch om te veronderstellen dat in de vrije natuur paarden bij bosjes sneuvelen door zandkoliek, er is bovendien geen data die deze veronderstelling ondersteunt. Paarden krijgen van nature tijdens het foerageren altijd wel wat zand binnen maar de darmen zijn in staat om zand ook weer te lozen. Maar waarom lijkt dit evenwicht vaak zoek bij door mensen gehouden paarden? Er zijn een paar redenen te bedenken waarom paarden teveel zand binnen krijgen en/of te weinig zand uitscheiden:

Bodemgesteldheid
"Zand" is in deze context eigenlijk een verkeerde term. Zandkoliek kan ook ontstaan door wat we vaak aanduiden als "aarde". Ook aarde bestaat voor het grootste deel uit onverteerbare en niet-oplosbare bestanddelen, en het zijn deze deeltjes die zich in de darmen kunnen ophopen. Eigenlijk zouden we het in plaats van over "zand" over "los onverteerbaar bodemmateriaal" moeten hebben, maar dat leest wat ongemakkelijk. In dit artikel schrijven we dan ook gewoon "zand" maar houdt in gedachten dat we hier eigenlijk alle soorten losse onverteerbare bodemdeeltjes mee bedoelen.
Helaas bestaat de bodem van Nederland en Vlaanderen doorgaans uit los bodemmateriaal, in tegenstelling tot de natuurlijke leefgebieden van het paard die veelal veel steviger en rotsachtiger van samenstelling zijn. Het is goed mogelijk dat het paard van nature minder goed is aangepast aan een leven op onze bodem, een feit dat ook al wordt verraden door de hoeven die ook wat moeite hebben met onze veel te zachte ondergrond. Het ligt voor de hand om te veronderstellen dat als er meer los bodemmateriaal aanwezig is, de kans dat het paard er teveel van binnenkrijgt toeneemt.
image
Verankering vegetatie
Een ander probleem is dat de verankering van de weidevegetatie vaak te wensen overlaat. De plant raakt te gemakkelijk los en wordt met wortel en al opgegeten. Deze spreekwoordelijke "en al" bevat vaak grote hoeveelheden zand of ander bodemmateriaal. Voor het te gemakkelijk loslaten van de vegetatie zijn verschillende oorzaken te bedenken:
Bodemsamenstelling
Vegetatie wordt natuurlijk gemakkelijker losgetrokken van zandgrond dan van een rotsbodem. Maar ook losse stenen helpen om de vegetatie grip te geven. Helaas bevat onze bodem zelfs ook dat nauwelijks en zit er in de bodem praktisch niets waar de wortels zich omheen kunnen slingeren.
Bodemstructuur
Een weide wordt voorafgaand aan het inzaaien doorgaans geploegd, waarna het jaren duurt voordat de bodem weer een beetje stevigheid heeft verkregen. Tot die tijd is het bijna onmogelijk om de plantjes normaal af te grazen zonder dat de wortels losraken en samen met een lading bodemmateriaal in de mond terechtkomen. Een ander probleem is dat weides vaak te intensief worden betreden; de grond wordt losgelopen en de vegetatie heeft geen houvast meer.
Soort vegetatie
Paarden zijn niet kieskeurig. Van nature bestaat het voedsel van paarden (deels) uit grotere en stengeligere gewassen, die ook grotere wortels hebben en dus beter vastzitten. Maar wij zaaien onze weides in met uitsluitend sneller groeiende grasplantjes, die helaas ook kortere wortels hebben en dus gemakkelijker loslaten.
Waterpeil
Planten passen de afmetingen van de wortels aan; als het water dieper in de grond zit dan ontwikkelen de planten diepere wortels, die dus ook beter vastzitten. Helaas leven we in een nat klimaat en een bodem met hoog grondwaterpeil, dus de planten worden niet gestimuleerd om diep te wortelen. De gewoonte om tijdens droogte de weide te irrigeren maakt de situatie nog erger.
Opbrengstgericht hooien
Vaak worden bij het hooien de machines zo afgesteld dat er vooral maar geen kostbare sprietjes blijven liggen. De machine schraapt letterlijk over de grond, maar samen met de allerlaatste sprietjes verdwijnt er ook een hoop zand in het pak.
image
Eettijd
Een paard besteedt per etmaal zo'n 17 uur aan het bijeenscharrelen van zijn voedsel. De eettijd wordt maar voor een klein deel beïnvloed door het voedselaanbod, de tijd die het paard aan eten besteedt blijkt vooral in zijn genen te zijn voorgeprogrammeerd. In de praktijk betekent dit dat wanneer het door mensen verstrekte maaltje door het paard is opgegeten, in een doorgaans veel kortere tijdsduur dan de voorgeprogrammeerde eettijd, het paard zich de rest van deze periode zal willen blijven bezighouden met "eetbezigheden". In het ideale geval zal het paard zich "vermaken" door te grazen, maar is het gras te kort dan wordt de grasplant met wortel en al losgepeuterd en opgegeten. Of wanneer er hooi wordt gevoerd zal het paard overdreven zijn best doen om alle losse hooisprietjes van de grond te schrapen. Het komt volgens sommige bronnen zelfs vaak voor dat paarden om maar aan hun eetinstinct te voldoen zelfs puur zand gaan eten. De kans op zandkoliek wordt dan wel erg groot.
Vezelgebrek
Paarden worden vaak gevoed met voedingsconcentraten zoals bix, muesli's en andere graanproducten. Deze voedingsproducten bezitten vele gezondheidsnadelen, maar in deze context is vooral het gebrek aan vezels en volume dat een ongunstige invloed heeft. Dit gebrek aan vezels ontstaat niet zozeer door het directe gebrek aan vezels dat deze voedingsproducten bezitten, maar doordat deze voedingsconcentraten de plaats innemen van volumineus vezelhoudend voedsel zoals gras en hooi dat gerantsoeneerd wordt "omdat het paard anders te dik wordt". Per kilo energierijk krachtvoer wordt het paard vele kilo's aan vezelrijk ruwvoer onthouden. Deze korting op vezels en volume heeft in de context van zandkoliek twee nadelen:
  • Het paard zal trachten het gemis aan vezels te compenseren en gaat knagen en prutsen aan alles dat lijkt op voedsel. Hiermee wordt vaak ook veel zand meegenomen.

  • Zand wordt het gemakkelijkste en snelste uit de darmen gespoeld door een vezelige darminhoud. Voedingsconcentraten missen het vermogen om zand mee te sleuren en remmen bovendien de natuurlijke peristaltiek (kneedbewegingen) van de darmen; er is immers weinig te kneden aan gemakkelijk op te nemen voedingsconcentraten.

Voederplek
Vaak wordt hooi verstrekt op of nabij een losse ondergrond. De grond wordt losgetrapt, en als er dan vervolgens hooi op valt of waait dan zal het paard gemakkelijk veel zand binnen kunnen krijgen tijdens het verzamelen van de hooisprietjes.
Te weinig beweging
Voor de darmen is het gunstig als het paard regelmatig in beweging is. Met "regelmatig" wordt in deze context "om de paar uur" bedoeld. Hierdoor verandert de stand van de darmen regelmatig zodat zand minder kans heeft om "uit te zakken". Eigenlijk kan het paard alleen maar aan voldoende beweging komen als het 24 uur per dag de mogelijkheid heeft om buiten te lopen. Zie ook ons artikel over huisvesting.

Het ontstaan van problemen

image

Wanneer de hoeveelheid zand dat door het paard wordt opgenomen niet groter is dan de hoeveelheid die door de darmen kan worden afgevoerd dan is er eigenlijk geen probleem. Maar hoopt het zand zich op dan ontstaan er wel problemen. Het zand verzamelt zich op specifieke plekken (lager gelegen delen, in bochten, etc) waarbij vervolgens de bekleding van de darmwand door de schurende werking van het zand beschadigd raakt. Voedingsstoffen en vloeistoffen kunnen dan minder goed worden opgenomen. Het paard kan afvallen en diarree krijgen. Dit laatste komt in ongeveer 35% van de gevallen voor. Bij de meeste paarden merk je helaas niet zo heel veel. De prestaties van het paard kunnen afnemen doordat het minder goed voedingsstoffen kan opnemen en zich oncomfortabel voelt door de irritatie in zijn darmen.

Door de irritatie van de darmwand en de aanwezigheid van een zandmassa neemt de beweeglijkheid van de darmen af. Het zand kan nu minder gemakkelijk worden afgevoerd en zal zich nog sneller gaan ophopen. Wanneer de opeenhoping groter wordt zal ook de doorstroming van de darmen worden belemmerd. Gassen kunnen moeizamer ontsnappen; het paard kan gaskoliek krijgen. Pijn en spasmen rond de obstructie verminderen de doorstroming van de darmen nog verder. Abnormale darmbewegingen kunnen verdraaing of verplaatsing van de darm veroorzaken. Ook kan het zand uiteindelijk door de darmwand heen schuren. De darminhoud kan nu in de buikholte terechtkomen en fatale ontstekingen veroorzaken.

Gelukkig zullen de meeste paarden deze laatste stadia niet snel bereiken en zijn de gezondheidsproblemen van de voorgaande stadia nog volledig op te lossen. Het belangrijkste blijft een tijdige herkenning van problemen en risicofactoren en het op tijd treffen van passende maatregelen.

Symptomen

Over de symptomen van acute zandkoliek hoeven we eigenlijk niet te schrijven; zelfs voor leken is duidelijk dat er een calamiteit gaande is waarbij de expertise van een dierenarts dringend is gewenst. Het paard heeft duidelijk pijn, is onrustig, rolt, kijkt en schopt naar zijn buik, transpireert, eet niet meer, enzovoorts. In dit stadium kun je zelf niet meer zoveel doen en zijn de vooruitzichten ook bij interventie door een dierenarts niet gegarandeerd gunstig. In dit artikel concentreren we ons dan ook liever op het voorkomen van zandkoliek en het herkennen van signalen die de aanwezigheid van zand in de darmen verraden voordat er zandkoliek optreedt.

Signalen die op de waarschijnlijke aanwezigheid van zand kunnen duiden zijn:

Eetgedrag en leefsituatie
Zijn de geschetste situaties onder het kopje "Oorzaken" op jouw paard van toepassing? Dan kun je er sowieso wel van uitgaan dat de kans groot is dat het paard een zekere hoeveelheid zand binnen krijgt.
Zand in de waterbak
Controleer zo nu en dan of er veel zand ligt in de drinkbak van het paard. Ligt er veel zand dan is dit een aanwijzing dat het paard veel zand binnenkrijgt: als er tijdens het drinken veel zand uit de mond spoelt dan kan je er van uitgaan dat er ook veel zand zal zijn ingeslikt.
image
Wij gebruiken voor deze test een afsluitbaar A4-zakje omdat dit het beste werkt. Het is belangrijk dat het zakje aan een hoek wordt opgehangen zodat het zand naar de diepst gelegen punt zakt. (Bij een bestelling Psyllium in onze webwinkel kun je desgewenst deze zakjes meebestellen)
Zand in de mest
Mestballen kun je gemakkelijk onderzoeken op de aanwezigheid van zand; zie onze animatie hiernaast. Het eindresultaat beoordeel je als volgt:
  • Zit er zand onder in de zak dan is het goede nieuws dat de darmen in staat zijn om zand te lozen, maar het slechte nieuws is natuurlijk dat het bewijst dat het paard zand binnenkrijgt. Of het goede en slechte nieuws elkaar compenseren blijft dan natuurlijk de vraag.

  • Zit er geen zand in dan kan het betekenen dat het paard geen zand binnenkrijgt, maar het kan ook betekenen dat de darmen niet in staat zijn om het binnengekregen zand te lozen.

In beide gevallen is de test niet compleet zonder een herhaling hiervan na een behandeling met een zandafdrijvend middel als psyllium. Is er dan ineens wel zand, of meer zand, dan is dit een indicatie dat de darmen niet voldoende zand uitscheiden en voortzetting en periodieke herhaling van een psylliumkuur wenselijk is.

Wisselende mest
Heeft het paard vaak zonder aanwijsbare reden afwisselend slappe mest en harde mest dan is het goed mogelijk dat zand in de darmen de boosdoener is. Nader onderzoek van de mest op zand voor en na een psylliumkuur is dan aan te raden.
Gezondheidsklachten
Heeft het paard soms weinig eetlust, heeft het een dikke buik maar blijft het verder te mager ondanks voldoende voedselaanbod, dan kan zand de boosdoener zijn. Ook hier is een nader onderzoek van de mest voor en na een psylliumkuur aan te raden.
Signalen die duiden op discomfort tijdens en/of na het rijden
De door het rijden veroorzaakte bewegingen laten het zand schuren tegen de binnenkant van de darmwand die hierdoor beschadigt en pijnsignalen afgeeft.

Voorkomen

image

Wat kun je doen om de kans op opname van grote hoeveelheden zand te voorkomen:

  • Zorg dat het paard voldoende lang aan zijn eetinstinct kan voldoen. Verstrek ruwvoer in plaats van voedingsconcentraten. (Nee, je paard komt dan niks te kort, zie ook ons artikel over voeding. Gebruik eventueel een graaskorf voor paarden die te snel grazen en voortijdig van de weide afmoeten omdat ze anders te dik worden. Als de paarden hooi krijgen overweeg dan om een zogenaamde "slowfeeder" te maken. In zijn eenvoudigste vorm is dit een fijnmazig hooinet. Een meer ingewikkelde vorm is een hooidispenser waarin complete balen passen. Hierdoor kan het paard toch voldoende lang bezig zijn met eten zonder dat het zand binnenkrijgt.
  • Voer de paarden bij op een verharde ondergrond. Niet alleen is dit beter voor de hoeven maar je voorkomt hiermee het stuklopen van de ondergrond en het tussen het zand uitvissen van op de grond terechtgekomen hooisprieten.
  • Zet het paard niet langdurig in de rijbak of paddock waar weinig te eten is en het paard uit verveling de schaarse sprietjes met wortel en al uit de grond gaat peuteren.
  • Als je invloed kunt uitoefenen op het hooien zorg er dan voor dat de machines niet al te laag over de grond maaien en schrapen. Hiermee voorkom je dat er veel zand tussen het hooi terechtkomt.

Wat kun je doen om de uitscheiding van zand te verbeteren:

  • Vermijd het voeren van voedingsconcentraten. Deze maken de darmen "lui" en door het gebrek aan vezels en volume wordt het zand niet goed mee getransporteerd. Verhoging van het aandeel vezels in de voeding bevordert de uitscheiding van zand.
  • Zorg voor voldoende bewegingsmogelijkheid. Ideaal is het gebruik van een schuilstal zodat het paard naar behoefte in en uit kan lopen. Zie ook onze pagina over huisvesting.
  • Verstrek periodiek een zandafdrijvend middel als psyllium. Deze middelen werken het beste als ze preventief worden gebruikt. Belangrijk is dan wel dat het middel niet continu wordt gebruikt maar in kortdurende periodes. Meer hierover kun je lezen op onze pagina over Psyllium.

Reacties

Naam:
Email:
Tekens over:


Phone: (+44) 7418 374550 Whatsapp: (+44) 7418 374550 Website: https://www.bigbud.uk/ Buy Marijuana Online UK With PayPal, Bitcoin & Wire Transfer from BIG BUD UK. We Have made it very easy for cannabis lovers and patients to Buy Weed Online UK and we offer 100% delivery rate. High bud products like Marijuana strains, Moonrocks , Cannabis Oil , Hashish , Edibles , THC vape Cartridges , THC Vape Juice , Wax , Shatter , Pre Roll Joints , Herbal Incense , Iboga and Wonka Bars all available BIG BUD UK is the best choice available to make your online purchase hassle free with safety. We offer a wide spectrum of products to accommodate the evolving needs of different customers. You can contact us to Buy Marijuana Online UK as well as cannabis recreational products.. Phone: (+44) 7418 374550 Whatsapp: (+44) 7418 374550 Website: https://www.bigbud.uk/
0
0

Als toevoeging op preventie van het eten van zand in de paddock; gebruik een graasmasker en zorg dat het paard niet langer dan 3 uur ( zonder ruw voer) aan een gesloten in de paddock staat en dus niet kan eten. Uw paard kan beter 2 x daags 3 uur in de paddock lopen dan 6 uur achter elkaar bv. Naast de dagelijkse training
0
0

Als toevoeging op preventie van het eten van zand in de paddock; gebruik een graasmasker en zorg dat het paard niet langer dan 3 uur ( zonder ruw voer) aan een gesloten in de paddock staat en dus niet kan eten. Uw paard kan beter 2 x daags 3 uur in de paddock lopen dan 6 uur achter elkaar bv. Naast de dagelijkse training
0
0

Als toevoeging op preventie van het eten van zand in de paddock; gebruik een graasmasker en zorg dat het paard niet langer dan 3 uur ( zonder ruw voer) aan een gesloten in de paddock staat en dus niet kan eten. Uw paard kan beter 2 x daags 3 uur in de paddock lopen dan 6 uur achter elkaar bv. Naast de dagelijkse training
0
0

Als toevoeging op preventie van het eten van zand in de paddock; gebruik een graasmasker en zorg dat het paard niet langer dan 3 uur ( zonder ruw voer) aan een gesloten in de paddock staat en dus niet kan eten. Uw paard kan beter 2 x daags 3 uur in de paddock lopen dan 6 uur achter elkaar bv. Naast de dagelijkse training
0
0

Bij mijn paarden ging het ook lastig maar nu gaat het heel goed. Ik geef het droog. Dat wil zeggen: ik laat grasbrok in water wellen tot het brok los is en het water heeft geabsorbeerd,natuurlijk is het dan licht vochtig maar zeker niet nat! en daar doe ik psyllium in en dat geef ik direct. Ze vallen erop aan sinds ik het zo doe! Grasbrok wel ik voor paar dagen tegelijk, scheelt tijd. Psyllium doe ik er pas net voor het voeren door. Effect is geweldig, helemaal geen koliekproblemen meer gehad
0
0

Ik krijg helaas,op geen enkele manier ,de hoeveelheid psyllium bij mn paard naar binnen. Van alles uitgeprobeerd. Ben maar weer een kuur begonnen met lijnzaad,5 dagen en daar kan ik wel een handje psyllium in kwijt. doe ik meer,laat ze alles staan.
0
0

Er staat::In beide gevallen is de test niet compleet zonder een herhaling hiervan na een behandeling met een zandafdrijvend middel als psyllium. Is er dan ineens wel zand, of meer zand, dan is dit een indicatie dat de darmen niet voldoende zand uitscheiden en voortzetting en periodieke herhaling van een psylliumkuur wenselijk is. maar als er na ,of iig na een kuur juist meer zand uitkomt,dmv de mest is dat toch juist goed? Of begrijp ik iet niet?
0
0

wat is de effectiefste methode om psilliumvezels te geven aan het paard? droog? of toch door zeer natte slobber? droog wordt namelijk slecht gegeten door ons paard.
0
0

Er wordt in het artikel niet gesproken over de spanne tijds tussen het verstoorde evenwicht van zand opname en afgifte. Ik kan mij voorstellen dat het soms wel een jaar kan duren voordat een paard echt last krijgt van het kritieke punt. Is daar wel iets over bekend?
0
0

Ik neem zelf altijd een limonadefles, is doorzichtig en meerdere keren te gebruiken. Gewoon de fles halveren met een schaar en de mestballen er in doen. kost maar 50 cent want ja na het doorknippen kun je hem niet meer inleveren voor het statiegeld....
0
0

Ilona Kooistra
Geprobeerd met handschoenen van de DA maar ik vind de plastic zakjes toch duidelijker. Met het zakje kun je ook de keutels oppakken, omdraaien en er direct water bij doen en het voordeel is dat je duidelijker kunt zien hoeveel er in zit omdat je gewoon 1 spitse punt hebt i.p.v. 5 ronde toppen. Maar bruikbaar zijn de handschoenen wel, dus dat is handig als je die van je DA kunt krijgen :-)
0
0

Ilona Kooistra
Dat vind ik een super goed idee, Jasia, ik ga dat direct deze week uitproberen, klinkt inderdaad ideaal. dank voor de tip!
0
0

De mest test gebruik ik ook, ik die de mest alleen in van die vee-arts handschoenen. Die lange doorzichtige handschoenen, daarmee kan ik de mest makkelijk oppakken en kan ik ook makkelijk zien hoeveel zand er in zit, door naar de vingers te kijken.. Heel handig!
0
0

Een van mijn paarden had inderdaad zandkoliek en ik heb 5 dagen lang 2x daags een beker parafine olie moeten geven door de zemelen. Ze heeft geen darm krampen meer en we hebben ook gecontroleerd op zand in de mest, die verdwenen was.
0
0

Dani62
Goed dat hier aandacht aan besteed wordt. :-)
0
0

Wat een slimme manier om de mest op zand te testen zeg het is veel handiger en preciezer dan in een emmer.
0
0